فرزند پروری مقتدرانه
ویژگی های والدین مقتدر
فرزند پروری مقتدرانه
فرزند پروری مقتدرانه چیست؟
فرزندپروری مقتدرانه، زمانی مناسب است که شما در خانواده خود، سطح بالایی از تقاضا و پاسخگویی را دارید. شما انتظاراتی را تعیین میکنید و برای فرزندانتان روشن میکنید که باید آنها را بر اساس تواناییهای فردی خود برآورده کنند.
والدین مقتدر به کدام دسته از والدین گفته میشود؟ آیا اقتدار پدر و مادرها در خانه به معنای سخت گیریهای شدید برای ترتیب فرزندان است؟ آیا تا به حال با عبارت “فرزندپروری مقتدرانه” برخورد کردهاید؟ آیا میدانید که چطور سُکان ترتیب فرزندان خردسال خود را در خانه و مهد کودک به دست بگیرید؟ آیا دوست دارید که اوضاع خانه شما همیشه در کنترل تان باشد؟
اگر اینچنین است، در جای درستی قرار گرفتهاید! برایتان مطلب جامع و کاملی را درباره رفتارهای مقتدرانه والدین آماده کردهایم. بیایید با همدیگر نگاهی به شیوههای فرزندپروری مقتدرانه بیاندازیم.
اغلب جامعهشناسان و مشاوران خانواده تعریف خانواده موفق مخصوص به خود را دارند، اما اگر بخواهیم تمام تعریفهای آنان را روی هم قرار دهیم به یک تعریف جامع و مشخص از شاخصههای خانواده موفق میرسیم:
یک خانواده موفق در واقع خانوادهای است که در هر عضوی از خانواده، احساس مثبت و همچنین شخصیت فردی را ارتقا میبخشد، بین اعضای خانواده تعاملات رضایت بخشی را به وجود میآورد، میزان استرس و مشکلات افراد خانواده را به وسیله روش حل مشکل به صفر میرساند و به نحوی که انعطاف پذیری و انسجام بیشتری در روابط حاکم شود، آنها را حل و فصل میکند.
با رعایت این ویژگیها در برخورد بین اعضای خانواده میتوان گفت که شما در نهایت دارای خانوادهای شاد، آرام، با اعتماد به نفس و اجتماعی هستید.
فرزندپروری مقتدرانه یک سبک تربیتی است که در آن والدین در عین حال که برای فرزندان خود قواعد و محدودیتهای مشخصی تعیین میکنند، نسبت به نیازها و احساسات آنها حساس و پاسخگو نیز هستند. این سبک تربیتی به عنوان یکی از مؤثرترین و سالمترین روشهای فرزندپروری شناخته میشود.
ارتباط سبک فرزندپروری مقتدرانه با عزت نفس کودکان
شکی نیست که یکی از مهمترین ویژگیهای آدمیزاد، عزتنفس او است؛ اینکه فرد برای خودش ارزش قائل باشد. اغلب، عزتنفسِ بالاتر زندگیِ بهتر و پربارتری را بههمراه دارد و نمونههای خلاف آن را هم که به اندازه کافی دیدهایم. اما دراینمیان یک مسئله خیلی مهم است. اساسِ عزت نفس در سنین پایین شکل میگیرد. عوامل مختلفی در عزت نفس نقش دارند که رفتار پدر و مادر و سبک تربیتی مدنظر آنها جزو اصلیترین این عوامل است. حالا میرویم سراغ این سوال: سبک فرزندپروری مقتدرانه با عزتنفس کودکان چه رابطهای دارد؟
ابتدا بگذارید یک یادآوری بکنیم: چهار سبک اصلی فرزندپروری اینها بودند:
- فرزندپروری مستبدانه (Authoritarian Parenting)
- فرزندپروری مقتدرانه (Authoritative Parenting)
- فرزندپروری سهلگیرانه (Permissive Parenting)
- فرزندپروری طردکننده یا سهلانگار (Uninvolved Parenting)
بهطور خلاصه، والدین مستبد معمولا رفتار سردی با بچههایشان دارند و آنها را شدیدا تحت تسلط خودشان نگه میدارند؛ والدین مقتدر روی فرزندان نظارت و کنترل دارند، ولی در کنار آن از صمیمیت و پاسخگویی غافل نمیشوند؛ پدر و مادرهای سهلگیر انتظارات کمی از فرزندانشان دارند، کنترل چندانی روی آنها اعمال نمیکنند و زیاد درگیر تربیت آنها نمیشوند و در آخر، والدین طردکننده هم که عملا بچه را به امان خدا رها میکنند و بعضا حتی برای تامین اساسیترین نیازهای او هم حرکت خاصی از آنها سر نمیزند!
مطالعات نشان دادهاند که سبک والدگری پدر و مادر یکی از مهمترین عواملی است که روی عزت نفس بچهها اثر میگذارد.
در این بین فرزندانی که با سبک مقتدرانه بزرگ شدهاند اغلب عزتنفس بالاتری نسبت به دیگران دارند. با اینحال تحقیقاتی که روی ارتباط سبکهای فرزندپروری با عزت نفس کودکان انجام شدهاند نتایج یکسانی نداشتهاند؛ بهطوریکه مثلا یکی از آنها ارتباط مستقیم را میان سبک مقتدرانه و عزتنفس تایید میکند و دیگری تاثیرات سبک تربیتی بر این ویژگی را ناچیز میداند. اما بههرحال میشود مطمئن بود که تاثیر والدین بر عزت نفس کودک تنها به انتقال ویژگیهای ارثیشان محدود نمیشود.
در همین رابطه به سراغ تحقیقی میرویم که دکتر محبوبه فیروزکوهی مقدم، متخصص روانپزشکی کودک و نوجوان، و گروه ایشان در کشورمان انجام دادهاند. این تحقیق در سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۴ روی بچههای دبستانی شهر زاهدان صورت گرفت و ۱۵۰ دانشآموز ابتدایی بههمراه مادران خود در آن شرکت کردند.
در این تحقیق، سوالاتی چند گزینهای درباره رفتار والدین با فرزندان و خصوصیات اخلاقی بچهها مطرح شده بود که مادران باید به آنها پاسخ میدادند. به این شکل، محققین میتوانستند از سبک والدگری و میزان عزتنفس کودک برآوردی به دست بیاورند.
بررسی نتایج نشان داد که متداولترین سبک والدگری در بین شرکتکنندهها سبک مقتدرانه بود و سبک سهلگیرانه هم کمترین سهم را داشت. دراینمیان فقط سبک فرزندپروری مقتدرانه با عزتنفس کودکان ارتباط معناداری داشت و نهایتا مشخص شد که بهطورکلی عزت نفس بچههایی که والدین مقتدر داشتند به میزان چشمگیری بالاتر بود.
نتایج نشان میدادند که بین این سبک فرزندپروری و میزان عزتنفس کودک در اجتماع، محیط آموزشی، معاشرت و عزتنفس کلی او رابطه مستقیمی وجود دارد؛ درحالیکه میان عزتنفس و دیگر سبکهای والدگری ارتباط خاصی مشاهده نشد. البته همانطور که گفتیم، مطالعاتی که تاکنون در زمینه ارتباط عزت نفس کودکان و نوجوانان با سبکهای والدگری انجام شدهاند نتایج متفاوتی باهم داشتهاند. همچنین از آنجا که چنین مطالعاتی در ایران بسیار کم انجام شده است، به تحقیقاتی گستردهتر در آینده نیاز است.
یکی از دلایل بالاتر بودن عزتنفس در بچههایی که با تربیت مقتدرانه بزرگ شدهاند، میتواند این باشد که والدینشان نقاط قوت و ضعف آنها را میپذیرند و انتظاراتی معقول و معیارهایی مطابق با این ویژگیها از فرزندانشان دارند. آنها از دلبندانشان در راه رسیدن به این استانداردها حمایت میکنند و همین مسائل باعث تقویت عزتنفس کودکان میشود.
هر سبک تربیتی نتایج معمول مختص به خودش را دارد. سبک مقتدرانه باعث میشود بچهها سرزنده و سرحال بار بیایند، عزتنفس بالایی داشته باشند و به خودشان مسلط باشند. درنتیجه چنین بچههایی میتوانند در مسیر تحصیلی، با شهامت گام بردارند و موفقیتهای زیادی به دست بیاورند. خانوادههایی که تربیت مستبدانه را در پیش گرفتهاند، احتمال بالایی دارد که فرزندانی مضطرب، ناراضی و ناسازگار تحویل جامعه بدهند. والدین سهلگیر هم احتمالا بچههایی عجول، تحریکپذیر، سرکش، وابسته و پرتوقع خواهند داشت.
نتایج تحقیق بالا نشان میدهند که ترویج استفاده از روشهای تربیتی مناسب در کشورمان تا چه اندازه برای داشتن فرزندانی با عزتنفس بالا مهم است.
یکی از راههای ترویج این مسئله، آموزش دادن به خانوادهها است که آن را میشود از طریق برنامههای تلویزیون، فیلمهای آموزشی، کارگاهها و مراکز مشاوره انجام داد.
ویژگیهای فرزندپروری مقتدرانه
تعادل بین سختگیری و محبت: والدین مقتدر قادرند به طور همزمان قاطع و محبتآمیز باشند. آنها به نیازهای عاطفی فرزندان خود توجه میکنند و در عین حال قواعد و محدودیتهای مشخصی را وضع میکنند.
تشویق به استقلال: والدین مقتدر فرزندان خود را تشویق میکنند تا مستقل فکر کنند و تصمیمگیری کنند. آنها به فرزندان خود اجازه میدهند که در مورد مسائل مختلف نظر دهند و در تصمیمگیریها مشارکت کنند.
ارتباط مؤثر: این والدین به فرزندان خود گوش میدهند و با آنها گفتوگوی باز و صادقانه دارند. آنها تلاش میکنند تا دلایل پشت تصمیمات و قوانین خود را برای فرزندان توضیح دهند.
حمایت عاطفی: والدین مقتدر به فرزندان خود احساس امنیت و محبت میدهند. آنها به فرزندان خود نشان میدهند که همیشه آماده حمایت و کمک به آنها هستند.
تشویق به پیشرفت و موفقیت: این والدین فرزندان خود را تشویق میکنند تا به بهترین نسخه از خود تبدیل شوند. آنها به فرزندان خود انگیزه میدهند و آنها را در مسیر دستیابی به اهدافشان حمایت میکنند.
تفاوت سبک فرزندپروری مقتدرانه با سبک فرزندپروری استبدادی
پدر و مادرهای مستبد مانند والدین مقتدر انتظارات بالایی از فرزندان دارند، ولی برخلاف آنها خودشان را چندان دربرابر نیازهای عاطفی فرزندان پاسخگو نمیدانند و در برخورد با آنها سرد هستند. همچنین این دو گروه در چند و چونِ کنترل بچهها باهم تفاوتهایی دارند. هردوی آنها انتظار دارند که بچههایشان رفتار مناسبی داشته باشند و قوانین خانواده را رعایت کنند، ولی والدین مستبد همچنین میخواهند که فرزندانشان بدون چونوچرا و پرسیدن دلیل تصمیماتشان، به دستورات آنها عمل کنند. پدر و مادرهای مقتدر اما با استدلال و گفتگو کار را پیش میبرند؛ بههمینخاطر گاهی از شیوه فرزندپروری مقتدرانه با عنوان سبک فرزندپروری دموکراتیک یاد میشود.
بنابراین در هر دوی این سبکهای والدگری، بر کنترل بالا روی رفتار فرزندتان تاکید میشود، ولی پدر و مادرهایی که سبک مستبدانه یا استبدادی را در پیش گرفتهاند میخواهند که بر روح و روان بچهها هم نظارت و تسلط داشته باشند.
یادآوری کنیم که پدر و مادرها لزوما از یک سبک فرزندپروری استفاده نمیکنند و اتفاقا خیلی از آنها ترکیبی از این سبکها را به کار میگیرند؛ بهطوریکه بسته به ویژگیهای شخصیتی فرزندشان و موقعیتی که پیش آمده، هربار سراغ یکی از آنها میروند. پس فکر نکنید که روشهای تربیتیتان تنها باید به یکی از این سبکها منحصر باشد و کاملا با آن تطابق داشته باشد.
مزایای فرزندپروری مقتدرانه
رشد شخصیتی سالم: فرزندان والدین مقتدر به دلیل توجه به نیازهای عاطفی و تشویق به استقلال، شخصیتی قوی و سالم دارند.
روابط اجتماعی بهتر: این فرزندان به دلیل تجربه ارتباط مؤثر با والدین، مهارتهای اجتماعی بهتری دارند و میتوانند روابط سالمتری با دیگران برقرار کنند.
اعتماد به نفس بالا: فرزندان مقتدر به دلیل حمایت و تشویق والدین، اعتماد به نفس بالایی دارند و خود را قادر به مواجهه با چالشهای زندگی میدانند.
عملکرد تحصیلی بهتر: تحقیقات نشان دادهاند که فرزندان والدین مقتدر به دلیل حمایت و تشویق والدین، عملکرد تحصیلی بهتری دارند و در محیطهای آموزشی موفقتر هستند.
نحوه اعمال سبک فرزندپروری مقتدرانه در زندگی
پدر و مادرهایی که سبک فرزندپروری مقتدرانه را در پیش گرفتهاند، با رعایت چنین مواردی، آن را در زندگی سرلوحه کارشان قرار میدهند:
- داشتن رفتار صمیمانه، گرم، پذیرا و حمایتی دربرابر فرزندان
- گوشدادن به فرزندان
- تشویق استقلال و به خود متکی بودن کودک
- تاکید روی استدلال در برخورد با بچهها، بهجای انتظار اطاعت کورکورانه داشتن
- وضع قوانین واضح و مشخص برای رفتار درست
- ثباتقدم در اِعمال و رعایت قوانین و حد و مرزها
- استفاده از روشهای تربیتی مثبت و استدلال-محور بهجای تنبیه و اجبار
- کسب عملی احترام از سوی فرزندان، نه صرفا مطالبه آن
اجازه بدهید دو نمونه را هم بهعنوان مثالی از این سبک برایتان بیاوریم:
- نمونه ۱: پاسخگو بودن و حساسیت بالا داشتن نسبت به کودک که خودش را با صمیمیت، پذیرش و حمایت نشان میدهد. در آغوش کشیدن کودک، تشویق کردن او و لبخند زدن فراوان به او، از روشهایی است که پدر و مادر در پرورش فرزندشان از آنها زیاد استفاده میکنند.
- نمونه ۲: انتظارات بالا داشتن از کودک که به معنای معیارها، استانداردها و محدودیتهای مشخص و سطحبالا است. از نمودهای آن میشود به کمک گرفتن از کودک در انجام کارهای خانه، دریافت نمرههای خوب در مدرسه و انتظارِ داشتن رفتار مودبانه اشاره کرد.
فرزندپروری مقتدرانه یکی از موثرترین سبکهای تربیتی است که به رشد شخصیتی، عاطفی و اجتماعی سالم فرزندان کمک میکند. والدین مقتدر با ایجاد تعادل بین سختگیری و محبت، تشویق به استقلال، ارتباط مؤثر و حمایت عاطفی میتوانند فرزندانی با اعتماد به نفس بالا، روابط اجتماعی خوب و عملکرد تحصیلی موفق تربیت کنند. این سبک تربیتی میتواند پایهای محکم برای آیندهای روشن و موفق برای فرزندان ایجاد کند.
کامنت ها : 0
آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد. فیلدهای مورد نیاز مشخص شده اند *